หลังจากพระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสรู้ใต้ต้นพระศรีมหาโพธิ์ ณ พุทธคยา พระองค์ได้เริ่มบทบาทอันยิ่งใหญ่ในการประกาศพระธรรมคำสอน เพื่อชี้หนทางสว่างให้แก่มวลมนุษย์ได้เข้าถึงสัจธรรม และพ้นจากวัฏฏะแห่งความทุกข์ ช่วงเวลา ๔๕ พรรษา หรือ ๔๕ ปีหลังการตรัสรู้จึงถือเป็นยุคแห่งการเผยแผ่พระพุทธศาสนาอย่างแท้จริง เป็นช่วงเวลาที่พระพุทธเจ้าทรงวางรากฐานสำคัญให้แก่พุทธบริษัทและสังคมแห่งธรรม ซึ่งยังคงดำรงสืบมาจนถึงปัจจุบัน
การเริ่มต้นแห่งการประกาศธรรม
หลังการตรัสรู้ พระพุทธเจ้าได้ทรงดำริถึงผู้มีปัญญาพร้อมที่จะเข้าใจธรรมะ และได้เสด็จไปโปรดปัญจวัคคีย์ ณ ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน เมืองพาราณสี ทรงแสดง ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร ซึ่งประกาศ “ทางสายกลาง” อันนำไปสู่ความดับทุกข์
เป็นผลให้ท่านโกณฑัญญะได้ดวงตาเห็นธรรม และเป็นภิกษุรูปแรกในพระพุทธศาสนา ถือเป็นจุดเริ่มต้นของ พระสงฆ์ และยุคแห่งการเผยแผ่ธรรมะ
จากนั้น พระพุทธเจ้ายังได้ทรงแสดง อนัตตลักขณสูตร ให้ปัญจวัคคีย์เห็นความจริงแห่งรูปนาม จนสำเร็จเป็นพระอรหันต์ทั้งห้า นี่คือรากฐานเริ่มต้นแห่งสังฆะ
การสถาปนาพุทธบริษัทและวินัยสงฆ์
เมื่อมีผู้เลื่อมใสเข้ามาขอบวชเป็นจำนวนมาก พระพุทธเจ้าจึงทรงตั้งกฎเกณฑ์ขึ้น เพื่อรักษาความเป็นระเบียบในหมู่สงฆ์ อันรู้จักในชื่อว่า พระวินัย ซึ่งเป็นข้อกำกับการประพฤติปฏิบัติของภิกษุภิกษุณี เพื่อให้ธรรมวินัยดำรงมั่นคงและบริสุทธิ์
พระมหากัสสปะ พระสารีบุตร พระโมคคัลลานะ พระอานนท์ พร้อมเหล่าสาวกจำนวนมาก ล้วนเป็นกำลังสำคัญในการเผยแผ่พระธรรมและดูแลพระศาสนา
โครงสร้างของพุทธบริษัทจึงได้แก่
-
ภิกษุ
-
ภิกษุณี
-
อุบาสก
-
อุบาสิกา
ทั้งสี่ฝักฝ่ายล้วนมีบทบาทในการรักษาและสืบทอดคำสอน
การเผยแผ่ธรรมในแคว้นต่าง ๆ
ตลอด ๔๕ พรรษา พระพุทธเจ้าเสด็จจาริกเผยแผ่ธรรมไปยังแคว้นสำคัญหลายแห่ง เช่น
-
มคธ
-
โกศล
-
พาราณสี
-
วิเทหะ
-
วัชชี
-
สักกะ
-
อวันตี
เสด็จด้วยพระบาทเป็นส่วนใหญ่ ทรงทนทุกข์แดดลมด้วยพระเมตตา เพื่อโปรดสัตว์ทั้งปวง
พระองค์ทรงสอนธรรมแก่บุคคลทุกชนชั้น ไม่ว่าจะเป็นพระราชา พราหมณ์ คหบดี พ่อค้า กสิกร และคนยากไร้ โดยเน้นหลักการสอนให้เข้าใจตามภูมิปัญญาของแต่ละคน จึงทำให้คำสอนเข้าถึงผู้ฟังได้อย่างลึกซึ้ง
สาระคำสอนสำคัญ
ตลอดเส้นทางแห่งการประกาศธรรม พระพุทธเจ้าทรงนำเสนอคำสอนที่เป็นรากฐานของพระพุทธศาสนา ได้แก่
✅ อริยสัจ ๔
-
ทุกข์
-
สมุทัย
-
นิโรธ
-
มรรค
ความจริงอันประเสริฐ ๔ ประการ อธิบายต้นตอของความทุกข์และทางดับทุกข์
✅ มรรคมีองค์ ๘
เส้นทางปฏิบัติเพื่อความหลุดพ้น
-
สัมมาทิฏฐิ
-
สัมมาสังกัปปะ
-
สัมมาวาจา
-
สัมมากัมมันตะ
-
สัมมาอาชีวะ
-
สัมมาวายามะ
-
สัมมาสติ
-
สัมมาสมาธิ
✅ หลักธรรมอื่น ๆ ที่สำคัญ
-
ปฏิจจสมุปบาท
-
ไตรลักษณ์ (อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา)
-
ศีล สมาธิ ปัญญา
-
พรหมวิหารสี่
-
คารวธรรม
-
ฯลฯ
คำสอนเหล่านี้เป็นหลักนำชีวิตให้เกิดปัญญาและความสงบภายใน
พระเมตตาและพลังแห่งการสั่งสอน
ไม่นานหลังการตรัสรู้ พระพุทธเจ้าก็ทรงรับภารกิจอันใหญ่หลวง คือการอบรมสั่งสอนมนุษย์และเทวดา พระองค์มิได้ทรงมีความเหน็ดเหนื่อย ทรงใช้เหตุผลอันละเมียดละไม อุปมาอุปไมย และการแสดงธรรมที่เข้าถึงใจ
พระองค์ทรงสังคายนาธรรมด้วยพระองค์เอง ผ่านการเทศนาในสถานที่ต่าง ๆ ทำให้คำสอนแผ่ไกล ปลูกฝังศรัทธาและปัญญาให้แก่ผู้คนทั่วชมพูทวีป
ผลของการเผยแผ่
ตลอด ๔๕ พรรษา พระพุทธเจ้าทรงโปรดกษัตริย์ พราหมณ์ ชาวบ้าน เดียรถีย์โจร ผู้ประกอบกรรมชั่ว จนได้บรรลุธรรมเนือง ๆ พระธรรมคำสอนค่อย ๆ แผ่ขยาย กลายเป็นรากฐานสำคัญของสังคมอินเดียโบราณ
พระศาสนาจึงงอกงาม มีผู้สำเร็จธรรมขั้นต่าง ๆ มากมาย ตั้งแต่พระโสดาบันจนถึงพระอรหันต์
บั้นปลายแห่งการประกาศธรรม
ในพรรษาที่ ๔๕ พระพุทธเจ้าทรงประกาศว่าไม่ช้านานพระองค์จะเสด็จดับขันธปรินิพพาน สิ่งสุดท้ายที่พระองค์ฝากไว้แก่พุทธบริษัทคือ
“ธรรมและวินัย จะเป็นศาสดาของเธอทั้งหลายต่อไป”
และในค่ำวันเพ็ญเดือนวิสาขะ ณ สาลวโนทยาน เมืองกุสินารา พระพุทธองค์เสด็จดับขันธปรินิพพาน สิ้นภาระในการสั่งสอน แต่พระธรรมที่ทรงประกาศไว้ยังคงส่องสว่างให้โลกตราบทุกวันนี้
บทสรุป
ช่วงเวลา ๔๕ พรรษาแห่งการเผยแผ่ธรรม ของพระพุทธเจ้าถือเป็นยุคทองแห่งการวางรากฐานพระพุทธศาสนา พระองค์ทรงใช้พระปัญญาและพระเมตตานำพาผู้คนให้รู้จักความจริงของชีวิต และชี้ทางหลุดพ้นจากความทุกข์
โครงสร้างพระสงฆ์ พระวินัย และหลักธรรมสำคัญ เช่น อริยสัจ ๔ และมรรค ๘ กลายเป็นเสาหลักของพระพุทธศาสนาจนถึงปัจจุบัน คำสอนเหล่านี้ไม่เพียงเป็นแนวทางสู่การหลุดพ้นเท่านั้น แต่ยังเป็นหลักการดำเนินชีวิตที่นำไปสู่ความสงบสุขได้อย่างแท้จริง
พระธรรมคำสอนยังคงส่องแสงสว่าง เป็นพลังทางจิตใจ และเป็นมรดกทางปัญญาที่ประเมินค่าไม่ได้
รับชมเนื้อที่น่าสนใจเพื่มเติมได้ที่ช่อง THE HISTORY X - PODCAST ได้ที่นี่ครับ 👇
